راهنمای جامع دیجیتال مارکتینگ

دیجیتال مارکتینگ چیست؟ این یکی از مهمترین سوالاتی است که برای وارد شدن به دنیای کسب و کار به خصوص کسب و کار اینترنتی، باید پاسخ آن را بدانید. دیجیتال مارکتینگ یا بازاریابی دیجیتال روشی نوین در علم بازاریابی است که هدف اصلی آن افزایش فروش و برندسازی به کمک ابزارهای دیجیتال می‌باشد. امروزه فرصت های شغلی دیجیتال مارکتینگ بیش از پیش در حال افزایش است و به همین دلیل بیشتر دیجیتال مارکترها تلاش می‌کنند تا با بکارگیری بهترین روش‌ها و تکنیک‌های بازاریابی سهمی از این بازار را داشته باشند. در ادامه راهنمای دیجیتال مارکتینگ در سال 2022 قصد داریم دیجیتال مارکتینگ را به زبانی ساده تعریف و سپس شما را با مقدمات اصلی آن آشنا کنیم. با ما همراه باشید.

منظور از بازاریابی یا مارکتینگ چیست؟

پیش از شروع، برای اینکه بدانید منظور از دیجیتال مارکتینگ چیست باید با مفهوم بازاریابی یا همان مارکتینگ آشنا شوید. بازاریابی (به انگلیسی: Marketing) فرآیند جذب افراد به محصولات یا خدمات است. فرآیند بازاریابی شامل تحقیق، تبلیغ، فروش و توزیع محصولات یا خدمات شما است. به عبارتی ساده‌تر بازاریابی به مجموعه کارهایی می‌گویند که برای رشد و توسعه کسب و کارها انجام می‌دهید. بازاریابی همیشه در مورد برقراری ارتباط با مخاطبان در زمان و مکان مناسب بوده است.

مارکتینگ به صورت کلی دو هدف اصلی را دنبال می‌کند. هدف اول و کوتاه مدت آن، فروش و هدف دوم و بلندمدت آن، برندسازی (Branding) است. بنابراین بسیاری از مارکترها (Marketers) یا همان بازاریابان در کوتاه مدت تلاش می‌کنند تا با معرفی و ارائه محصولات و خدمات مختلف فروش را افزایش دهند. اما مهمترین هدف مارکتینگ افزایش آگاهی از برند و برندسازی است که می‌تواند موفقیت یک کسب و کار را تضمین کند.

برند چیست؟

پیش از پیشروی در مباحث دیجیتال مارکتینگ اجازه دهید بررسی کنیم منظور از برند چیست که هر جا که صحبت از مارکتینگ می‌شود، ناگزیر موضوع برند و برندسازی به میان می‌آیند! برای اینکه بدانید برند چیست باید ابتدا با تاریخچه برند آشنا شوید. برند (به انگلیسی: Brand) مربوط به حدود ۳۵۰ سال پس از میلاد است و از واژه “Brandr” گرفته شده‌ است که به معنای “سوزاندن” در زبان باستانی (نورس) است. جالب است بدانید که در قرن 16، دامداران برای نشان دادن مالکیت خود بدن گاو­ها را با علامت‌های خاص خود می‌سوزاندند. این علامت‌ها و نشان‌ها در این روزها به عنوان لوگو شناخته می‌شوند.

با این وجود، امروزه برند بیشتر از یک ظاهر و یا یک لوگو است. در حقیقت برند به معنی واکنش عاطفی و احساسی است که مشتریان یک فرد یا کسب‌وکار نسبت به آن نشان می‌دهند. برند، برندسازی و برندینگ کلماتی هستند که در دنیای دیجیتال مارکتینگ با آن‌ها زیاد سر و کار خواهید داشت. برند می‌تواند از نام، عبارت، طرح، نماد یا ترکیبی از همه آن‌ها باشد که یک شرکت، شخص، موسسه و… به واسطه آن شناخته می‌شود.

اگر علاقه‌مندید بدانید مهمترین فاکتور برای ساخت و افزایش قدرت برند چیست از شما دعوت می‌کنیم مقاله زیر را مطالعه کنید.

اهمیت ساخت برند چیست؟

متاسفانه امروزه شرکت‌ها و کسب­‌و‌کارهایی که دیدگاه صحیحی از اهمیت برند و برندسازی ندارند همچنان به جای تمرکز بر روی کسب سهمی از قلب و احساس مشتری به دنبال کسب بخشی از جیب آن‌ها هستند. این فلسفه ممکن است موجب فروش در کوتاه  مدت شود ولی موجب ایجاد ارتباط بلند مدت نخواهد شد.

دستيابی به سهمی از قلب و احساس مشتریان از طریق جلب رضایت آن‌ها علاوه‌بر اینکه باعث ایجاد حس وفاداری در مشتریان خواهد شد، باعث می‌شود آن‌ها به یک نیروی فروش و تبلیغات کارآمد برای کسب‌وکارتان تبدیل شوند. در حقیقت وجود احساسات است که موجب فروش می‌شود و به همین دلیل شما باید همواره تلاش کنید که رابطه‌ای احساسی را میان برند یا برندهای خود و مخاطبانتان ایجاد کنید.

برند عامل اصلی است که باعث تمایز خدمات یا محصولات شما نسبت به سایر رقبا می‌شود. به همین دلیل است که ساخت برند به یکی از مهمترین جنبه‌های استراتژیک کسب وکار تبدیل شده است. یکی از وظایف اصلی یک دیجیتال مارکتر افزایش آگاهی از برند می‌باشد. زیرا امروزه صاحبان کسب‌وکارها می‌دانند برای موفقیت و رقابت در زمینه خود باید به یک برند تبدیل شوند. دلیل این موضوع بسیار روشن است! اگر به اطراف خود دقیق‌تر نگاه کنید، می‌‌بینید که امروزه هیچ فردی دوست ندارد از جایی خرید و یا خدماتی دریافت کند که برند مشخصی نداشته باشد.

قطعا این موضوع برای شما هم پیش آمده است. زیرا همه ما دوست داریم لباس‌های خود را از برندهای مطرح دنیا بخریم و یا غذاهای بهترین رستوران‌های زنجیره‌ای را برای یکبار هم که شده، امتحان کنیم. این علاقه و اشتیاقی که ما نسبت به برندهای مختلف داریم، نتیجه اقداماتی است که با هدف برندسازی انجام شده‌اند. برای اینکه بدانید مزایای برندسازی چیست و چه تاثیری در دیجیتال مارکتینگ دارد، نظرتان را به برخی از مهمترین مزایای برندسازی جلب می‌کنیم:

• ساخت برند به شما کمک می‌کند تا در یک بازار اشباع ایستادگی کنید.
• برندینگ به کسب و کار شما اعتبار می‌دهد.
• به کمک ساخت برند می‌توانید ارزش‌های خود را در ذهن مخاطبان حک کنید.
• ساخت برند باعث افزایش وفاداری مشتری می‌شود.
• برندسازی عامل اصلی تداوم یک کسب و کار است.
• برندینگ به جذب مشتریان ایده آل شما کمک می‌کند.
• ساخت برند در بلند مدت باعث صرفه‌جویی در هزینه و زمان شما خواهد شد.
• برندسازی باعث افزایش اعتماد به نفس شما در تجارت می‌شود.
• برندینگ یک استراتژی روشن را پیشروی شما قرار می‌دهد.
• ساخت برند شما را کمک می‌کند تا در زمینه خود پیشرو باشید.
• و…

اولین قدم برای رسیدن به موفقیت و بهره‌مندی از مزایای برندسازی، طراحی هویت بصری است. اگر نمی‌دانید هویت برند چیست و چه تاثیری در برندسازی کسب و کارتان دارد، مطالعه مطلب زیر را از دست ندهید.

دیجیتال مارکتینگ چیست؟

حال که با مفهوم مارکتینگ و برندسازی آشنا شدید، بگذارید به سراغ تعریف دیجیتال مارکتینگ برویم. شاید در ابتدا تصور کنید که بازاریابی دیجیتال یک مفهوم بسیار پیچیده است که برای درک آن باید تعداد زیادی کتاب دیجیتال مارکتینگ بخوانید و با مفاهیم مختلفی آشنا شوید. برخلاف این تصور و به لطف فراگیر شدن تکنولوژی‌هایی مانند اینترنت، گوشی‌های همراه، رسانه‌های دیجیتالی و … می‌توان گفت که تقریبا همه ما به خوبی با دیجیتال مارکتینگ آشنا هستیم، اما فقط شاید تعریف آن را نمی‌دانستیم.

بازاریابی دیجیتال یا دیجیتال مارکتینگ (Digital Marketing) روشی نوین در علم بازاریابی است که در آن برای رسیدن به دو هدف اصلی بازاریابی یعنی فروش و برندسازی از ابزارهای آنلاین استفاده می‌شود. بنابراین به مجموعه‌ای از اقدامات که با هدف تبلیغ، فروش محصولات، ارائه خدمات و در نهایت برندسازی به کمک ابزارهای آنلاین انجام می‌شود، دیجیتال مارکتینگ می‌گویند.

پس زمانی که شما محصول و یا خدمات خود را با استفاده از بستری مانند اینترنت سفارش داده‌اید، قطعا درگیر دیجیتال مارکتینگ شده‌اید. از طرفی دیگر اگر تاکنون تلاش کرده‌اید که محصولات و یا خدمات خود را با استفاده از راه‌هایی مختلف مانند طراحی سایت، تبلیغات در شبکه ‌های اجتماعی، سئو و… به فروش برسانید، می‌توان گفت که شما از تکنیک‌های دیجیتال مارکتینگ استفاده کرده‌اید.

البته فراموش نکنید که اصول دیجیتال مارکتینگ همیشه به این سادگی‌ها نیست و متناسب با مقیاس هر کسب و کاری چالش‌های متفاوتی دارد. امروزه دیجیتال مارکتینگ به عنوان یکی از پردرآمدترین تخصص‌ها شناخته می‌شود و به کسانی که کارشناس دیجیتال مارکتینگ هستند، دیجیتال مارکتر می‌گویند. اگر نمی‌دانید دیجیتال مارکتر کیست و چه وظایفی دارد شما را دعوت به مطالعه مطلب زیر می‌کنیم.

مروری بر تاریخچه دیجیتال مارکتینگ

پس از آشنایی با مزایای دیجیتال مارکتینگ، نوبت به بررسی مختصر تاریخچه آن می‌رسد. همانطور که می‌دانید تاریخ دیجیتال مارکتینگ ارتباط بسیار نزدیکی با تکنولوژی کامپیوتر دارد. زیرا اختراع تکنولوژی‌هایی از جمله تلویزیون، اینترنت، ایمیل و موتورهای جستجو باعث شکل گیری دیجیتال مارکتینگ شد. اما بسیاری معتقدند که فعالیت‌های رسمی دیجیتال مارکتینگ را به طور جدی می‌توان از دهه 1990 که اولین موتورهای جستجوی وب که قابلیت ایندکس کردن مطالب را داشت، دنبال کرد.

البته بسیاری بر این باورند که اولین دیجیتال مارکتر Guglielmo Marconi مخترع رادیو بوده است. برخی دیگر همچنان اعتقاد دارند که دوران بازاریابی دیجیتال در سال 1971 هنگامی آغاز شد که Ray Tomlinson اولین ایمیل را برای خودش ارسال کرد. زیرا در آن زمان هیچ کسی بجز او ایمیل نداشت!

همانطور که می‌بینید تا پیش از استفاده از دیجیتال مارکتینگ، بازاریابی و تبلیغات کسب و کارها به اجاره بیلبوردهای شهر، صفحات روزنامه و مجلات، پخش پوستر و در نهایت بازاریابی دهان به دهان خلاصه می‌شد. اما با ظهور بازاریابی دیجیتال راه‌ و روش‌های بیشتری پیش‌روی کسب و کارهای مختلف قرار گرفت.

ضرورت دیجیتال مارکتینگ چیست؟

اگر تمام کسب و کارها با اهمیت دیجیتال مارکتینگ در دنیای امروزی آشنا بودند، لحظه‌ای برای استفاده از این روش بازاریابی درنگ نمی‌کردند. زیرا دیجیتال مارکتینگ صرفا به کسب و کارهای آنلاین خلاصه نمی‌شود و کسب و کارهای سنتی هم برای دوام آوردن در این رقابت باید به زودی به این سمت و سو روی آورند. این روند در حال انجام است و روز به روز شاهد رشد آمار اینترنتی شدن بازاریابی کسب و کارهای مختلف هستیم.

بنابراین باید گفت که دیجیتال مارکتینگ فقط برای کسب و کارهای آنلاین نیست. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که بازاریابی اینترنتی فقط به کسب و کارهایی محدود می‌شود که دارای یک وب سایت یا اپلیکیشن موبایل هستند. اما در حقیقت امروزه بسیاری از کسب و کارهای سنتی هم از تکنیک های دیجیتال مارکتینگ استفاده می‌کنند تا فروش محصولات خود را افزایش دهند. کافی است وضعیت کسب و کارهای امروزی را با چند سال پیش مقایسه کنید و می‌بینید که حوزه بازاریابی به سرعت در حال تغییر و تحول است.

یکی از نیازهای اساسی کسب و کارهای اینترنتی، تسلط بر اصول دیجیتال مارکتینگ است. اما توجه داشته باشید که یکی از پیش‌نیازهای اصلی برای درک مفاهیم دیحیتال مارکتینگ شناخت کسب و کار اینترنتی است. پس اگر نمی‌دانید کسب و کار اینترنتی چیست و چه مزایایی دارد مطلب زیر را مطالعه کنید تا در ادامه این مطلب مفاهیم دیجیتال مارکتینگ را بهتر درک کنید.

اهداف دیجیتال مارکتینگ چیست؟

همان‌طور که مطرح شد، بازاریابی دیجیتال همان اهداف اصلی بازاریابی یعنی فروش و برندسازی را دنبال می‌کند. اما این اهداف بسیار کلی هستند و برای رسیدن به آن‌ها باید اهداف کوتاه مدت و مشخص‌تری را تعیین کنید. زیرا قبل از شروع دیجیتال مارکتینگ باید بدانید چرا می‌خواهید به آن روی بیاورید. برخی از اهداف دیجیتال مارکتینگ که به فروش و برندسازی شما ختم می‌شوند، عبارتند از:

1. شناخت مشتریان ایده آل (طراحی پرسونا مشتری)
2. طراحی کمپین های فروش
3. طراحی محصول سرنخ (Lead)
4. جمع آوری اطلاعات مشتریان بالقوه
5. معرفی و فروش محصولات و خدمات
6. تبلیغات، افزایش بازدید و آگاهی از برند
7. افزایش تعامل با مشتریان و تبدیل آن‌ها به مشتری وفادار
8. افزایش مشتریان و گرفتن سهمی از بازار

به این نکته توجه کنید که اهداف دیگری علاوه‌بر موارد بالا نیز می‌توان برای دیجیتال مارکتینگ تعیین و دنبال کرد. برخی از این اهداف به صورت مستقیم و در زمان کوتاهی به فروش و برندینگ منتهی می‌شوند و برخی دیگر زمینه ساز آن‌ها می‌باشند.

مزایای دیجیتال مارکتینگ چیست؟

حالا که دیدید ضرورت استفاده و اهمیت دیجیتال مارکتینگ چیست، نوبت به بررسی مزایای آن می‌رسد. با پیشرفت ابزارهای و تکنولوژی‌های آنلاین مزایای دیجیتال مارکتینگ روز به روز در حال افزایش هستند. یکی از مهمترین مزایای دیجیتال مارکتینگ قابلیت سنجش عملکرد و بازدهی استراتژی است. زیرا هر نوع فعالیتی در فضای دیجیتال قابل اندازه‌گیری به وسیله شاخص‌های متفاوت یا اصطلاحا KPIs است.

برخی دیگر از مزایای دیجیتال مارکتینگ عبارتند از:

• نتایج قابل ارزیابی
• قابلیت سفارشی سازی
• هزینه پایین برای استفاده
• بازدهی بالاتر نسبت به سایر روش‌ها
• نرخ بالای جذب مشتری
• امکان هدف‌گیری دقیق مخاطبان
• تاثیر مستقیم بر افزایش آگاهی از برند
• فراهم سازی امکان ارتباط و تعامل بیشتر با مشتریان
• و…

با توجه به مزایا و اهمیت دیجیتال مارکتینگ، قطعا در سال 1399 حجم زیادی از بودجه کسب و کارهای محتلف برای تبلیغات صرف دیجیتال مارکتینگ خواهد شد.

استراتژی دیجیتال مارکتینگ چیست؟

شاید اصطلاح استراتژی در نگاه اول سخت و دشوار به نظر برسد، اما اصلا نگران نباشید! زیرا طراحی استراتژی دیجیتال مارکتینگ خیلی سخت و پیچیده نیست. در دنیای دیجیتال مارکتینگ هدف‌مندی و داشتن چشم‌اندازی صحیح از اقداماتی که انجام می‌دهیم بسیار اهمیت دارد. چراکه مزیت و وجه تمایز اصلی بازاریابی دیجیتال در مقایسه با روش‌های بازاریابی سنتی، شاخصه هدفمندی آن است. در غیر اینصورت همچنان باید شاهد طیف وسیعی از تبلیغات گسترده و بی‌هدف می‌بودیم.

در بازاریابی دیجیتال تمامی اقدامات در راستای شناخت بازار هدف و مشتریان ایده‌آل است تا بتوانید آن را نسبت به کسب و کار خود جذب کنید. بنابراین استراتژی بازاریابی دیجیتالی، به مجموعه‌ای از اقدامات در فضای دیجیتال و آنلاین گفته می‌شود که به کسب و کار شما برای رسیدن به اهداف خود با استفاده از کانال‌های بازاریابی آنلاین کمک می‌کند.

بنابراین اگر چشم‌بسته و بدون برنامه ریزی وارد دنیای دیجیتال مارکتینگ شوید، برخلاف هزینه‌ها و تلاش‌هایی که می‌کنید موفق نخواهید شد. تعیین اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت هر کسب و کار مقدمه‌ای برای تعیین یک استراتژی دیجیتال مارکتینگ است. اما توجه کنید که برای اینکه اهداف تعیین شده برای کسب و کار شما واقع‌گرایانه، صحیح و منطقی باشند باید قبل از طراحی استراتژی دیجیتال مارکتینگ خود مواردی را مورد بررسی و مطالعه قرار دهید که برخی از آن‌ها عبارتند از:

•  شناسایی ویژگی‌های کسب و کار خود
• بررسی بودجه و هزینه‌ها
• تعیین اهداف در بازه‌های زمانی مشخص
• شناخت بازار و آنالیز رقبا
• مشخص کردن اهمیت و اولویت اهداف
• تعیین ویژگی‌های رقابتی کسب و کار
• بررسی کانال‌های ارتباطی
• و…

به عنوان مثال یکی از اهداف شما در استراتژی بازاریابی آنلاین می‌تواند این باشد که امسال میزان تعامل یا تعداد کاربران با سایت خود را 20 درصد نسبت به سال گذشته افزایش دهید. پس برای رسیدن به این هدف باید یک راهبرد و استراتژی مشخص برای خود تعریف کنید و براساس آن اقدام کنید. اجرای برنامه‌های دیجیتال مارکتینگ نیازمند آگاهی از ویژگی‌های روش‌های آن می‌باشد که در ادامه این مطلب به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

کمپین دیجیتال مارکتینگ چیست؟

ممکن است به هر دلیلی شما تعریف استراتژی دیجیتال مارکتینگ را با کمپین بازاریابی دیجیتال اشتباه بگیرید. همانطور که در بخش قبل اشاره شد، استراتژی دیجیتال مارکتینگ به مجموعه‌ای از اقدامات در فضای آنلاین گفته می‌شود که به کسب و کار شما برای رسیدن به اهداف خود با استفاده از کانال‌ های بازاریابی آنلاین کمک می‌کند.

برای اینکه تفاوت استراتژی دیجیتال مارکتینگ را با کمپین دیجیتال مارکتینگ به خوبی درک کنید، تصور کنید که استراتژی دیجیتال مارکتینگ یک آپارتمان است. اگر استراتژی دیجیتال مارکتینگ یک آپارتمان باشد، کمپین های تبلیبغاتی بلوک‌های تشکیل دهنده آن است که منتهی به نتیجه نهایی مورد نظرتان می‌شود.

به عنوان مثال اگر یکی از اهداف شما در استراتژی بازاریابی آنلاین افزایش 50 درصدی فروش یک محصول خاص باشد، کمپین‌ تبلیغاتی شما می‌تواند شامل تولید محتوای اختصاصی و یا برگزاری مسابقه تخفیفی برای آن محصول باشد.

آشنایی با تخصص‌های دیجیتال مارکتینگ

بازاریابی دیجیتال از 5 شاخه اصلی تشکیل شده است. همانطور که اشاره شد دیجیتال مارکتینگ به معنای استفاده از همه ابزارهای دیجیتال مثل وب سایت، اپلیکیشن‌های گوشی هوشمند، تبلیغات آنلاین، شبکه‌‌های اجتماعی و … در راستای اهداف کسب و کار است. بنابراین کسی که قصد دارد وارد حوزه بازاریابی اینترنتی شود باید با تخصص‌ها و ابزارهای دیجیتال مارکتینگ مختلفی آشنا شود. انواع شاخه های دیجیتال مارکتینگ عبارتند از:

1. بازاریابی محتوا (Content Marketing)
2. بازاریابی موتور جستجو (Seo)
3. بازاریابی ایمیلی (Email Marketing)
4. بازاریابی تبلیغات اینترنتی (Advertising Marketing)
5. بازاریابی رسانه‌های اجتماعی (Social Marketing)

در ادامه این مطلب شما را با انواع شاخه های دیجیتال مارکتینگ آشنا خواهیم کرد.

بازاریابی محتوا

بازاریابی محتوا (Content Marketing) یکی از شاخه های اصلی دیجیتال مارکتینگ است که با ارائه اطلاعات مفید و ارزشمند درست در زمانی که مخاطب به آن نیاز دارد، باعث افزایش فروش و جذب مشتریان بالقوه می‌شود. امروزه بازاریابی محتوا به یکی از قدرتمندترین استراتژی‌های بازاریابی دیجیتال برای کسب و کارها در هر اندازه و حوزه‌ای تبدیل شده است.

در حقیقت در این شاخه از دیجیتال مارکتینگ شما از طریق آموزش، آگاه سازی، سرگرم کردن و الهام بخشیدن به مخاطب اعتماد او را به خود جلب می‌کنید. هدف اصلی این شیوه بازاریابی، تبدیل مخاطبان یک کسب و کار به کاربرانی وفادار به دور از هرگونه هیاهوی تبلیغاتی است.

یعنی در این روش شاید با نوشتن یک مقاله و یا اینکه تولید یک پادکست صوتی یا ویدئوی آموزشی بتوانید نیاز بسیاری از مخاطبان یک حوزه را برطرف کنید. نزدیک‌ترین مثال برای بازاریابی محتوا، همین مقاله است که در حال مطالعه آن هستید. در نتیجه Content Marketing رویکرد استراتژیک بازاریابی نسبت به تولید و انتشار محتوای ارزشمند و متناسب با نیاز مخاطبان است.

تدوین یک استراتژی موفق نیاز به بررسی جنبه‌های مختلف یک کسب و کار دارد و معمولا توسط استراتژیست محتوا بررسی و آماده می‌شود. یک متخصص بازاریابی محتوا موفق باید تسلط خوبی نسبت به مفاهیم بازاریابی محتوا داشته باشد و هیچ وقت از این تکنیک بازاریابی استثنایی غافل نشود. زیرا این شیوه دقیقا مانند یک قلاب عمل می کند و کاربران را به طرف خود می‌کشاند.

برخی از مزایای بازاریابی محتوا عبارتند از:

• اهمیت به خواسته ها، سلایق و نیازهای مخاطبان
• اجرای فرآیند اعتمادسازی در میان مخاطبان
• ایجاد واکنش مثبت مخاطبان به محتوای ارائه شده توسط برند شما
• تمرکز بر روی مخاطبین علاقه‌مند به منظور تبدیل آن‌ها به مشتری
• فراهم سازی امکان رسیدن به مرحله بازاریابی دهان به دهان
• افزایش احتمال دیده شدن در صدر نتایج جستجوها با سئو (افزایش ترافیک ارگانیک)
• کمک به یادگیری و آموزش مخاطبان با استفاده از تولید محتوای ارزشمند
• تبدیل شدن به یکی از مهمترین لیدرهای دانشی صنعت خود
• ایجاد فرصت برای رشد کسب و کارهای کوچک

جهت آشنایی بیشتر با موضوع بازاریابی محتوا به شما پیشنهاد می‌کنیم مقاله جامع زیر را مطالعه کنید.

بازاریابی موتور جستجو

پس از بازاریابی محتوا نوبت به بازاریابی موتور جستو (Search Engine Marketing) است. امروزه کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که با وب سایت گوگل آشنا نباشد. معمولا همه افراد زمانی که سوالی دارند و یا تصمیم می‌گیرند محصولی را خریداری کنند، اولین جایی که به آن مراجعه می‌کنند، گوگل (Google) است. گوگل بهترین موتور جستجوی اینترنتی است که اگر وب سایت شما در نتایج جستجوی آن رتبه خوبی داشته باشد، به راحتی می‌توانید توسط مخاطبان پیدا و در نهایت دیده شوید.

بنابراین یکی از بهترین راه‌های تبلیغات و نمایش محصولات خود بهینه سازی سایت برای این موتور جستجو است. سئو یا SEO مخفف کلمه Search Engine Optimization است و به معنی مجموعه کارها و تکنیک‌هایی است که برای بهبود جایگاه یک سایت در نتایج جستجو انجام می‌شود. اگر سایتی به خوبی سئو شده باشد، می‌تواند به آسانی ورودی زیادی را از این طریق دریافت کند.

سایت‌هایی که از نظر سئو بهینه هستند، طبیعتا انتظار می‌رود فروش بیشتری هم نیز داشته باشند. علم سئو همواره در حال تغییر و بروزرسانی است و به همین دلیل نیاز به دانش تخصصی و بروز دارد. کسی که قصد دارد وارد حوزه دیجیتال مارکتینگ شود، باید با اصول سئو به خوبی آشنا شود.

بازاریابی ایمیلی

ایمیل مارکتینگ یکی از روش‌هایی است که هر کسب و کاری می‌تواند از آن برای جذب مخاطبان خود استفاده کند. این روش سال‌های زیادی است که در دیجیتال مارکتینگ مورد استفاده قرار گرفته است و می‌تواند برای رونق هر کسب و کاری بسیار مفید باشد.

در بازاریابی ایمیلی شما باید به‌دنبال راه‌هایی برای جذب ایمیل کاربران باشید. زیرا در حوزه دیجیتال مارکتینگ بارها با این جمله رو به رو خواهید شد که دارایی کسب و کارهای اینترنتی، ایمیل مشتریان و مخاطبان آن‌ها است. پس به هیچ عنوان نباید از بکارگیری این روش بازاریابی غافل شد و آن را دست کم گرفت.

ایمیل مارکتینگ (Email Marketing) یا بازاریابی رایانامه‌ای یک روش مستقیم بازاریابی است که در آن به وسیله ایمیل یا همان پست الکترونیک، محتوای مورد نظر به مخاطب ارسال می‌شود. این محتوا ممکن است یک پیام تبریک، معرفی یک محصول یا خدمت جدید، پیشنهاد فروش ویژه و… باشد.

بنابراین اگر بخواهیم بگوییم هدف از ایمیل مارکتینگ چیست باید گفت، هدف آن چیزی جز ترویج محصول یا خدمات یک کسب و کار و در نهایت حفظ و گسترش ارتباط با مشتریان با استفاده از ایمیل نیست. برای مثال از ایمیل می‌توانید با هدف اطلاع رسانی از تخفیف‌های ویژه، رویدادها، اخبار و غیره استفاده کنید. انواع ایمیل‌هایی که ممکن است در یک کمپین بازاریابی ارسال شوند عبارتند از:

• خبرنامه اشتراک مطالب
• ایمیل های پیگیری مثلا برای خرید و یا دانلود فایل
• ایمیل های استقبال و خوش آمدگویی به مشتری
• ایمیل های اطلاع رسانی از کمپین های فروش
• ارسال پیشنهادات ویژه برای مشتریان وفادار

استفاده از ایمیل مارکتینگ برای هر کسب و کاری امکان پذیر است. این روش برخلاف روش‌هایی مانند تبلیغات اینترنتی نیاز به بودجه و هزینه‌های زیاد ندارد و حتی به صورت رایگان هم می‌توان به ایمیل مارکتینگ پرداخت. برای اینکه بدانید ایمیل مارکتینگ چیست و با توجه به فراگیر شدن شبکه‌های اجتماعی آیا همچنان استفاده از آن تاثیر گذار است یا نه، مطلب زیر را مطالعه کنید.

بازاریابی تبلیغات اینترنتی

از گذشته تا به امروز همیشه تبلیغات یکی از روش‌های اصلی رونق بخشیدن به کسب و کارها بوده است. مگر می‌شود که کسب و کاری تبلیغ نکند و دیده شود؟ حتی اگر هم کسب و کاری بدون تبلیغات موثر موفق شود، نشان دهنده این موضوع است که دارای پتانسیل بسیار زیادی بوده که مورد استفاده قرار نگرفته است.

این شاخه از دیجیتال مارکتینگ نسبت به سایر روش‌های دیگر هزینه‌های بالایی دارد. یکی از بهترین نمونه‌های تبلیغات در دنیای دیجیتال تبلیغات PPC یا همان پرداخت به ازای کلیک است. سایت های زیادی اینگونه خدمات را ارائه می‌دهند که از مهمترین آن‌ها می‌توان به گوگل ادوردز (Google Ads) اشاره کرد.

در این شیوه تبلیغاتی سایت شما در کلمات کلیدی مورد نظر در صفحه و جایگاه اول نتایج جستجو نمایش داده می‌شود. این یعنی شما بدون نیاز به انجام تکنیک‌های سئو می‌توانید ترافیک بسیار زیادی را به سمت سایت خود جذب کنید. البته تبلیغات کلیکی محدود به گوگل ادوردز نمی‌شود و سایت های دیگری مانند صباویژن هستند که این خدمات را برای سایت‌های ایرانی ارائه می‌دهند.

این روش بیشتر برای کسب و کارهایی توصیه می‌شود که از بابت بودجه تبلیغاتی مشکلی ندارند و می‌خواهند در یک بازه زمانی خاص حجم زیادی از مخاطبان را جذب کنند. مثلا زمانی که یک کسب و کار قصد اجرای کمپین‌های فروش خود را دارد، استفاده از این روش منطقی است.

یکی دیگر از محبوب ترین روش‌های تبلیغات اینترنتی رپورتاژ آگهی است. در این روش شما با پرداخت هزینه‌ای مشخص، می‌توانید یک آگهی که به صورت یک مطلب است، در سایت‌های پربازدید منتشر کنید. رپورتاژ آگهی اثر ماندگاری‌تری نسبت به سایر روش‌ها دارد.

در این روش شما علاوه بر دریافت بک لینک‌های با کیفیت و همیشگی از سایت‌های معتبر، ترافیک مناسبی هم به سمت سایت شما جذب می‌شود. همچنین این روش در برندسازی و ارائه هویت برند تاثیر بسیار مثبتی خواهد گذاشت. زیرا کاربران نام برند و سایت شما را در سایت‌های بسیار معتبر خواهند دید و در کنار سایر برندهای معتبر خواهند شناخت.

توجه داشته باشید که تبلیغات اینترنتی طیف گسترده‌ای دارند و تبلیغات PPC تنها یک نمونه از آن است. مهمترین روش های تبلیغات اینترنتی به صورت زیر می باشند:

• تبلیغات همسان (NATIVE)
• تبلیغات بنری و متنی
• رپورتاژ آگهی
• تبلیغات موبایل
• تبلیغات شبکه های اجتماعی
• تبلیغات ویدیویی
• تبلیغات کلیکی

بازاریابی شبکه های اجتماعی

بازاریابی شبکه های اجتماعی یا همان سوشیال مارکتینگ (Social Marketing) پس از فراگیر شدن شبکه‌های اجتماعی به یکی از شاخه‌های اصلی دیجیتال مارکتینگ تبدیل شده است. سوشیال مارکتینگ می‌تواند تاثیر چشم‌گیری در پیشرفت کسب و کار شما داشته باشد.

همانطور که می‌دانید امروزه بیشتر مردم بخش زیادی از زمان خود را مشغول گردش در شبکه های اجتماعی مختلف مانند فیسبوک (Facebook)، توییتر (Twitter)، اینستاگرام (Instagram)، لینکدین (LinkedIn) و… هستند. هر کجا که مردم باشند، کسب و کار و بازاریابی آن نیز همان جا خواهد بود. شبکه‌ای مانند اینستاگرام ابزاری مناسب جهت اجرای کمپین های دیجیتال مارکتینگ و بازاریابی ویروسی دیجیتال (Digital Viral Marketing) می‌باشد.

در سوشیال مدیا مارکتینگ (به انگلیسی: Social Media Marketing) از رسانه های اجتماعی به منظور تبلیغ یک محصول یا خدمات استفاده می‌شود. بسیاری از دیجیتال مارکترها بر این اعتقادند که چشم انداز بازاریابی و تجارت با ظهور شبکه های اجتماعی در سال‌های اخیر به شدت تغییرات مثبتی کرده است. آن‌ها پیش بینی می‌کنند که اهمیت بازاریابی شبکه های اجتماعی برای کسب و کارهای مختلف روز به روز افزایش یابد.

زیرا همیشه مارکتینگ و بازاریابی به دنبال محلی است که بتواند مخاطبان زیادی را تحت تاثیر قرار دهد و چه محلی بهتر از شبکه های اجتماعی؟ جایی که روزانه میلیون‌ها نفر در سرتاسر دنیا با سلیقه ها و انگیزه هایی متفاوت در حال فعالیت هستند. امروزه بیشتر مردم حداقل در یکی از شبکه های اجتماعی با اهدافی مانند اطلاع از اخبار در یک حوزه خاص، تبادل نظر، تفریح، ارتباط با دیگران، آموزش و… حضور فعالی دارند.

برخی از مزایای بازاریابی شبکه های اجتماعی عبارتند از:

• حجم زیاد کاربران
• افزایش آگاهی از برند
• بهبود سئو و ترافیک سایت
• ارتباط آسان با مخاطبان
• رایگان بودن و دسترسی آسان

در این شیوه بازاریابی شما باید ابتدا با ماهیت هر یک از شبکه‌های اجتماعی آشنا باشید و بدانید که هر کدام چه خصوصیات و ساختاری دارند. سپس فعالیت خود را بر اساس یک استراتژی مشخص و هدفمند تدوین و اجرا کنید. برای آشنایی بیشتر با موضوع بازاریابی شبکه های اجتماعی مطالعه مقاله زیر را از دست ندهید.

بهترین تاکتیک های دیجیتال مارکتینگ

اگر قصد دارید دیجیتال مارکتر شوید، قطعا بدون شناخت استراتژی ها و تاکتیک ها و در نهایت تکنیک های مختلف دیجیتال مارکتینگ نمی‌توانید در این حوزه از حداکثر توانایی و دانش خود استفاده کنید. زیرا در دنیای امروز که با سرعت در حال تغییر و تکامل است، روش‌های قدیمی به سرعت جای خود را به ایده‌ها و راه‌های جدید می‌دهند. در ادامه این مطلب شما را با بهترین تاکتیک های دیجیتال مارکتینگ آشنا می‌کنیم.

بازاریابی ویدیویی (Video Marketing)

اولین تاکتیک بازاریابی دیجیتال که قصد داریم به بررسی آن بپردازیم بازاریابی ویدئویی (به انگلیسی: Video Marketing) است. بازاریابی ویدیویی یا ویدیو مارکتینگ یکی از تاکتیک‌ های بازاریابی اینترنتی است که در جریان آن تلاش می‌شود از طریق محتوای ویدیویی به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف مارکتینگ استفاده کرد.

همانطور که دیدید، تعریف بازاریابی ویدیویی اصلا پیچیده نیست. در این تاکتیک بازاریابی دیجیتال مارکترها با استفاده از یک ویدئو چند دقیقه‌ای به معرفی محصولات و خدمات، افزایش آگاهی از برند و یا به صورت کلی به متقاعد کردن مخاطبان برای انجام یک اقدام خاص می‌پردازند. بنابراین برای طراحی یک کمپین بازاریابی قوی، نباید استفاده از ویدئو را فراموش کرد.

 در ویدیو مارکتینگ، یک فیلم چند دقیقه‌ای می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• توصیفات مشتریان از خدمات، محصولات و نقاط قوت کسب و کار را نشان دهد.
• یک محصول را معرفی کند و نحوه استفاده از آن را به مشتری آموزش دهد.
• یک نکته آموزشی در زمینه مرتبط با کسب و کار را به مخاطبان آموزش دهد.
• موضوعات جدید و بروز را در حوزه‌ای تخصصی معرفی کند.
• به مقایسه و بررسی خدمات و محصولات مختلف با یکدیگر بپردازد.

بازاریابی درون‌گرا یا جاذبه‌ای (Inbound Marketing)

یکی از بهترین تکنیک های دیجیتال مارکتینگ بازاریابی جاذبه‌ای یا درون‌گرا می‌باشد. بازاریابی درون‌گرا (به انگلیسی: Inbound Marketing) شیوه‌ای از بازاریابی است که مشتریان با علاقه و میل خود به سوی شما می‌آیند و از شما سوال می‌پرسند و یا خرید می‌کنند. یعنی در این تاکتیک مارکتینگ مشتری و یا همان کاربر شروع کننده ارتباط با کسب و کار شما است. به همین دلیل است که امروزه بیشتر کسب و کارها استفاده از بازاریابی درون‌گرا یا جاذبه‌ای را در اولویت خود قرار داده‌اند.

در این روش بازاریابی برخلاف بازاریابی برون‌گرا باید راه‌حلی برای نیازهای فعلی مخاطبین ارائه کنید و یا بتوانید نیازی را در آن‌ها ایجاد کنید تا به سراغ شما بیایند. در بازاریابی درون‌گرا تمرکز اصلی بر روی جذب مشتریان بالقوه و تبدیل آن‌ها به مشتریان وفادار است. البته رسیدن به این هدف نیازمند صبر، زمان و استمرار می‌باشد، اما جالب است بدانید که میزان اثرگذاری استفاده از بازاریابی جاذبه‌ای بسیار ماندگارتر از سایر تاکتیک های دیجیتال مارکتینگ خواهد بود.

بازاریابی برون‌گرا (Outbound Marketing)

بازاریابی برون‌گرا اصطلاح جدیدی است که سابقه بسیار زیادی دارد. برعکس بازاریابی درون‌گرا، در بازاریابی برون‌گرا (Outbound Marketing) این شما هستید که کسب و کار خودتان را به مشتری معرفی می‌کنید. این نوع از بازاریابی از طریق روش‌های تبلیغات مستقیم سعی می‌کند محصول یا خدمات خود را به مشتری معرفی کند.

اثر بخشی و بازدهی مارکتینگ با استفاده از بازاریابی برون‌گرا روز به روز در حال کمرنگ شدن می‌باشد. زیرا در این روش به نیاز‌های مخاطب توجه‌ای نمی‌شود و برخلاف اثربخشی پایینی که دارد، نیازمند بودجه زیادی می‌باشد. تبلیغات تلویزیونی، تبلیغات رادیویی، تبلیغات بنری در سایت‌ها و اپلیکیشن‌های موبایل نمونه‌هایی از بازاریابی برون‌گرا می‌باشند.

بازاریابی اینفلوئنسر (Influencer Marketing)

یکی از دیگر از تاکتیک های موفق دیجیتال مارکتینگ، اینفلوئنسر مارکتینگ (به انگلیسی: Influencer Marketing) است. در بازاریابی اینفلوئنسر شما باید برای توسعه کسب و کارتان از اینفلوئنسرهای فعال در حوزه کاری خودتان استفاده کنید. منظور از اینفلوئنسر در دیجیتال مارکتینگ شخصی است که بتواند روی تصمیم، رفتار و نگرش افراد دیگر تأثیر بگذارد و آن‌ها را ترغيب به خرید از شما کند.

بنابراین به فرآیند جذب مخاطب از طریق افراد تاثیرگذار در یک حوزه کاری و تبدیل آن‌ها به مشتری اینفلوئنسر مارکتینگ یا بازاریابی با افراد تاثیرگذار می‌گویند. امروزه با وجود شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و لینکدین به راحتی می‌توانید اینفلوئنسرهای زیادی در حوزه تخصصی خود پیدا کنید و از کمک آن‌ها برای ایجاد یک تبلیغ موثر بهره ببرید. این روش می‌تواند بازدهی بالایی برای کسب و کارتان داشته باشد، زیرا نظرات یک اینفلوئنسر در برای دنبال‌کنندگانش بسیار قابل احترام و اطمینان است.

بازاریابی ویروسی (Viral Marketing)

بازاریابی ویروسی (به انگلیسی: Viral Marketing) یکی از تاکتیک های دیجیتال مارکتینگ است که از ابزارهایی مانند شبکه‌های اجتماعی برای انتشار تبلیغات استفاده می‌کند. با این تفاوت که شیوه گسترش تبلیغات در وایرال مارکتینگ بسیار شبیه به پخش شدن ویروس در میان ما انسان‌ها است. این روش بازاریابی را می‌توان نسخه جدیدی از بازاریابی دهان به دهان دانست که تکامل یافته است.

بازاریابی ویروسی تاکید بسیار زیادی بر روی محتوایی دارد که قابلیت اشتراک گذاری و انتشار را داشته باشد. در این روش شما باید به دنبال راهی برای افزایش علاقه مخاطبین به اشتراک گذاری محتوای خود با سایر افراد باشید. این محتوا می‌تواند یک تبلیغ ویدیویی، تصویر و یا حتی یک مقاله باشد که از شخصی به شخص دیگر منتقل و در نهایت مانند یک ویروس تکثیر می‌شود.

امروزه در شبکه های اجتماعی شاهد چالش ها، ویدئوها و موضوعات مختلفی هستیم که با سرعت نور در سرتاسر جهان پخش می‌شوند و توجه مخاطبین زیادی را به خود جلب می‌کنند. این نوع محتوا یکی از بارزترین مثال‌های بازاریابی ویروسی است که در دیجیتال مارکتینگ استفاده می‌شود. محتوای اینگونه تبلیغات را محتوای ویروسی (Viral content) می‌نامند که بر اساس یک استراتژی مشخص طراحی می‌شوند.

جهت آشنایی بیشتر با موضوع بازاریابی ویروسی به شما پیشنهاد می‌کنیم مقاله جامع زیر را مطالعه کنید.

بازاریابی از طریق همکاری در فروش (Affiliate Marketing)

همکاری در فروش (به انگلیسی: Affiliate Marketing) یکی از بهترین تاکتیک های دیجیتال مارکتینگ است که هر کسب و کاری می‌تواند از مزایای آن بهره ببرد. در این روش بازاریابی افراد دیگر وظیفه تبلیغ محصولات و خدمات کسب و کار شما را دارند.

یعنی شما برای افزایش فروش و ارائه محصولات یا خدمات خود از افراد دیگری استفاده می‌کنید و به ازای هر فروش به آن‌ها کمیسیون مشخصی پرداخت می‌کنید. بنابراین کسی که به فروش و یا تبلیغ محصولات شما کمک می‌کند، در سود حاصل از آن با شما شریک خواهد شد.

مزیت اصلی بازاریابی از طریق همکاری در فروش این است که شما در صورتی هزینه می‌کنید، که محصول یا خدمات شما به فروش رفته باشد. اساس و پایه بسیاری از شرکت‌های شبکه‌ای فروش و سایت‌های فروش واسطه‌ای این روش می‌باشد.

بازاریابی دهان به دهان (Word of Mouth Marketing)

بازاریابی دهان به دهان (به انگلیسی: Word of Mouth Marketing) یکی از تاکتیک های دیجیتال مارکتینگ است که در آن مشتریان شما اطلاعات و تجارب مرتبط با یک محصول یا خدمات شما را از طریق گفتگو و یا هر روش دیگری با دیگران به اشتراک می‌گذارند. بنابراین پیاده‌سازی این شیوه بازاریابی تا حدود زیادی به برندینگ و تجربه کاربری مرتبط می‌شود.

مزیت اصلی استفاده از این تاکتیک بازاریابی افزایش حس اعتماد برای خرید در دیگران است. زیرا طی تحقیقاتی که در این زمینه صورت گرفته، مشخص شده که تمایل افراد برای خرید محصول و یا استفاده از خدمات یک کسب و کار زمانی که از خانواده یا دوستانشان پیشنهاد می‌شود، افزایش می‌یابد.

دیجیتال مارکتر کیست و چه وظایفی دارد؟

حال که دیدید دیجیتال مارکتینگ چیست و از چه ابزارهایی به منظور بازاریابی دیجیتال استفاده می کند، نوبت آن شده است که ببینیم دیجیتال مارکتر کیست و چه وظایفی دارد. دیجیتال مارکتر (Digital Marketer) شخصی است که باید به خوبی با ابزارهای دیجیتال مارکتینگ آشنا باشد و بتواند از آن ها در جهت افزایش فروش، ترافیک و محبوبیت یک برند استفاده کند.

دیجیتال مارکتر شباهت بسیار زیادی به یک سرمربی تیم فوتبال دارد. همانطور که یک سرمربی بر اساس دانش خود از تاکتیک ها، پتانسیل تیم، شناخت تیم مقابل و غیره استراتژی های مختلفی را در پیش می گیرد، یک دیجیتال مارکتر موفق هم باید بر اساس شناخت یک کسب و کار، نقاط ضعف و قوت آن و ابزارهای دیجیتال مارکتینگ بهترین استراتژی‌ ها را برای فروش و برندسازی ارائه دهد.

یک دیجیتال مارکتر می داند که نمی تواند همیشه از یک استراتژی برای کسب و کارهای مختلف استفاده کند. شخصی که می خواهد در این زمینه موفق باشد باید همیشه تلاش کند که بروز بماند. یک دیجیتال مارکتر باید قدرت تحلیل و حل مسئله بالایی داشته باشد تا بتواند یک کسب و کار و  مخاطبان هدف آن را مورد تحلیل قرار دهد.

مارکتینگ و فروش بدون شناخت مخاطبان، امکان پذیر نخواهد بود. همانطور که سرمربی های فوتبال چه زمانی از کدام بازیکن و تاکتیک استفاده کنند، یک Digital Marketer حرفه ای می داند که باید در چه زمانی از ابزارهای بازاریابی دیجیتال استفاده کند. اگر قصد دارید به یک دیجیتال مارکتر تمام عیار تبدیل شوید و بدانید دیجیتال مارکتر 360 درجه به چه کسی می‌گویند، مطالعه مطلب زیر را از دست ندهید.

دیجیتال مارکتر باید چه مهارت هایی داشته باشد؟

دیجیتال مارکتری که صرفا با ابزارهای دیجیتال مارکتینگ آشنا باشد، در دنیای کسب و کار نمی تواند جایگاه مناسبی پیدا کند. او باید بتواند نیازمندی کسب و کارها را در فضای دیجیتال درک کند و برای آن ها را حل های کاربردی ارائه دهد.

برای اینکه دیجیتال مارکترها بتوانند راه حل های راهگشا و مناسبی را مطرح کنند باید توانایی هایی مانند شناخت مخطابان هدف، تجزیه و تحلیل بالا، تصمیم گیری و در نهایت ارزیابی برنامه های خود را داشته باشد. برخی از مهمترین استراتژی ها و ابزارهایی که در مسیر بازاریابی دیجیتال توسط دیجیتال مارکترها مورد استفاده قرار می گیرند، عبارتند از:

• استراتژی محتوا و تولید محتوا
• بهینه‌ سازی موتورهای جستجو
• شبکه های اجتماعی
• استفاده از استراتژی های گیمیفیکیشن
• بهبود تجربه کاربری (UX)
• اجرای کمپین های فروش و تبلیغاتی
• بهبود هویت برند و برندسازی
• تبلیغات اینترنتی

بهترین کتاب دیجیتال مارکتینگ برای مطالعه چیست؟

شاید شما هم مانند بسیاری از افراد به این حوزه علاقه‌مند باشید ولی ندانید که از کجا باید شروع کنید و به آموزش دیجیتال مارکتینگ بپردازید. بعضی ها به دنبال دانلود دوره دیجیتال مارکتینگ هستند و برخی دیگر اعتقاد دارند باید اصول دیجیتال مارکتینگ را از کتاب های بازاریابی دیجیتال آموزش ببینند.

اگر شما هم مانند دسته دوم فکر می کنید و علاقه به مطالعه کتاب دیجیتال مارکتینگ دارید، به شما تبریک می گوییم! زیرا کمتر کسی را در این حوزه خواهید یافت که اهل مطالعه و کتابخوانی نباشد. اگر هم تاکنون در این زمینه مطالعه ای نداشتید، اصلا نگران نباشید. شما کار خود را می توانید با مطالعه کتاب های زیر شروع کنید:

• کتاب Digital Marketing For Dummies
• کتاب Social Media Marketing All-in-One for Dummies
• کتاب Marketing 4.0
• کتاب  Understanding Digital Marketing: Marketing Strategies for Engaging the Digital Generation
• کتاب The Art of Digital Marketing: The Definitive Guide to Creating Strategic, Targeted, and Measurable Online Campaigns

کتاب های معرفی شده به زبان انگلیسی هستند. پیشنهاد آکادمی کوکاس به شما این است که در صورتی که آشنایی خوبی با زبان انگلیسی دارید، به مطالعه نسخه اصلی آن ها بپردازید. در غیر اینصورت می توانید نسخه های ترجمه شده و یا تالیفی فارسی را مطالعه کنید.